نقش خودکارآمدی و ظرفیت حافظه کاری در عملکرد حل مساله دانشجویان افسرده غیربالینی در مقایسه با دانشجویان عادی

مقدمه: افسردگی در دانشجویان مشکلی جدی در سلامتی و منبع بزرگی از ناراحتی است که زندگی فرد را در طول دوره بحرانی یادگیری و تکامل اجتماعی با مشکل مواجه می کند. با آن که افسردگی به عنوان یک اختلال خلقی شناخته می شود، با نارسایی-های چشم گیر شناختی و نقصان در ظرفیت حافظه کاری همراه است. وجود آسیب در حافظه کاری نیز به نوبه خود منجر به نقص در عملکرد های شناختی سطح بالا بویژه حل مساله می شود. از سوی دیگر، خودکارآمدی نیز یک عامل انگیزشی فعال کننده، نیرو دهنده، نگهدارنده و هدایت کننده رفتار به سوی هدف محسوب می شود که برای پیش بینی عملکرد حل مساله افراد در حوزه های مختلف تحصیلی، شغلی و روابط بین فردی، نقش مهمی را ایفا می کند. هدف: بنابر آنچه گفته شد، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش خودکارآمدی و ظرفیت حافظه کاری در عملکرد حل مساله دانشجویان افسرده غیر بالینی در مقایسه با دانشجویان عادی طراحی و اجرا شد. روش: از بین کلیه دانشجویان دختر مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 92- 91 دانشگاه زنجان، تعداد 400 نفر به صورت دردسترس انتخاب و در مرحله اول به منظور غربالگری دانشجویان افسرده و عادی، پرسش نامه افسردگی (بک، 1988) بر روی آن ها اجرا شد که از بین آن ها 223 نفر (99 دانشجوی عادی و 124 دانشجوی افسرده غیر بالینی) به صورت تصادفی به عنوان نمونه نهایی پژوهش انتخاب شدند. در مرحله دوم پرسش نامه خودکارآمدی عمومی (شرر، 1986) و ظرفیت حافظه کاری (دینیمن و کارپنتر،1980) اجرا و نهایتا عملکرد حل مساله دانشجویان در سه بخش کلامی (آزمون آناگرام)، ریاضی (آزمون آب و ظرف) و دیداری_ فضایی (برج هانوی) مورد آزمون قرار گرفت. یافته ها: بر اساس یافته های به دست آمده از پژوهش حاضر، بین خودکارآمدی، ظرفیت حافظه کاری ( p<0/01) و عملکرد در هر سه نوع حل مساله ی کلامی، ریاضی و دیداری_ فضایی دانشجویان افسرده و عادی تفاوت معنادار وجود دارد (p<0/05). در خصوص ارتباط خودکارآمدی و ظرفیت حافظه کاری با عملکرد حل مساله دانشجویان افسرده، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که ظرفیت حافظه کاری در پیش بینی عملکرد حل مساله کلامی، ریاضی و دیداری_ فضایی این دانشجویان نقش معناداری را ایفا می کنند ( p<0/05) در حالی که خودکارآمدی تنها قادر به پیش بینی عملکرد حل مساله کلامی و دیداری_ فضایی دانشجویان افسرده بود. همچنین نتایج همبستگی جزئی نشان داد متغیر خودکارآمدی ارتباط بین افسردگی و عملکرد حل مساله را تعدیل نمی کند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد دانشجویان افسرده با باورهای خودکارآمدی ضعیف و ظرفیت حافظه کاری محدود، عملکرد حل-مساله پایین تری نسبت به دانشجویان عادی از خود نشان دادند. علاوه بر این، بیشترین تفاوت در ظرفیت حافظه کاری دانشجویان افسرده و عادی مربوط به بخش پردازشی حافظه کاری آن ها و بیشترین تفاوت در عملکرد حل مساله دانشجویان افسرده و عادی، در بخش مسائل کلامی مشاهده شد. علی رغم آن چه انتظار می رفت، دیگر یافته ی پژوهش حاضر نشان داد، خودکارآمدی نقص ناشی از محدودیت ظرفیت حافظه کاری دانشجویان افسرده در عملکرد حل مساله را جبران نمی کند.